بست بیوگرافی

,    بیوگرافی علامه مجلسی
,    علامه مجلسی اول
,    بحارالانوار علامه مجلسی
,    کرامات علامه مجلسی
,    سخنان علامه مجلسی
,    وفات علامه مجلسی
,    مزخرفات علامه مجلسی
,    علامه مجلسی در چه قرنی می زیست
,    توسل به علامه مجلسی

,   

محمدباقر مجلسی

محمدباقر مجلسی نگاره‌ای از علامه محمدباقر مجلسی
شناسنامه
نام کامل    محمدباقر مجلسی
لقب    علامه مجلسی، مجلسی دوم
خویشاوندان
سرشناس    پدر: مجلسی اول
تاریخ تولد    ۱۰۳۷ قمری
زادگاه    اصفهان ایران
محل تحصیل    اصفهان[نیازمند منبع]
محل زندگی    اصفهان
تاریخ مرگ    ۱۱۱۰ قمری
شهر مرگ    اصفهان
مدفن    مسجد جامع اصفهان
اطلاعات آموزشی
استادان    مجلسی اول (پدر)، ملاصدرا، حر عاملی، فیض کاشانی
تالیفات    بحارالانوار و …
فعالیت‌های
اجتماعی    تألیف و تدریس
فعالیت‌های
علمی    تألیف و تدریس

محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷ ه‍.ق در اصفهان - ۱۱۱۰ ه‍.ق در اصفهان) (۱۰۰۶–۱۰۷۷ شمسی) معروف به علامه مجلسی و مجلسی ثانی فقیه شیعه در دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی بود. معروفترین اثر او بحارالانوار است که مجموعهٔ بزرگی از احادیث را گردآورده‌است.
محتویات

    ۱ زندگی
    ۲ منتقدین
    ۳ تالیفات
    ۴ روز بزرگداشت
    ۵ پانویس
    ۶ منابع
    ۷ پیوند به بیرون

زندگی

در سال ۱۰۳۷ هجری قمری، که این سال برابر است با عدد ابجدی جمله «جامع کتاب بحارالانوار»،[۱] در شهر اصفهان متولد گردید. پدرش محمدتقی مجلسی از شاگردان شیخ بهایی بود و در علوم اسلامی از بزرگان روزگار خود به‌شمار می‌رفت. پدربزرگش نیز ملاعلی مجلسی نام داشت. مادرش دختر صدرالدین محمد عاشوری بود.

وی دربارهٔ خودش می‌گوید: «الحمدلله رب‌العالمین که بنده در سن سه سالگی همه اینها را می‌دانستم؛ یعنی خدا و نماز و بهشت و دوزخ. و نماز شب می‌کردم در مسجد صفا، و نماز صبح را به جماعت می‌کردم و اطفال را نصیحت می‌کردم به آیت و حدیث، به تعلیم پدرم رحمةالله علیه».[۲] او در زمان کوتاهی تمام علوم رسمی زمان خود را فرا گرفت.[۳]

با وجود اینکه پدرش در علوم عقلی تبحر داشت، ولی بر اثر تغییر جهتی که در پدرش حاصل شده بود و بیشتر متمایل به علوم نقلی و بخصوص شرح و تفسیر احادیث گردیده بود، تنها علوم نقلی را از پدرش فرا گرفت و علوم عقلی را نزد آقا حسین خوانساری استفاده کرد.[نیازمند منبع]

مجلسی در برخورد با اصولیان و اخباریان راهی میانه برگزید. وی در پاسخ پرسش‌کنندگان خود نوشت که «مسلک فقیر در این باب بین و وسط» است.[۴]

وی مانند دیگر فقهای سلف معتقد بود حکومت در صورت رعایت عدالت و رأفت، مشروع است و در صورت دورشدن از عدالت، مقبولیّت آن مخدوش می‌شود.[۵] مجلسی می‌گفت: حاکمان باید شیعه بوده و به شرایع مذهب تشیع پای‌بند باشند و چون صفویه مروّج مذهب شیعه می‌باشد، قابل تقدیر است.[۶]

او در عین همکاری با حاکمان، از نصیحت آن‌ها غفلت نورزید[۷] و در «عین‌الحیوة» فصلی را به احوال سلاطین و معاشرت نمودن با ایشان و عدل و جودشان اختصاص داد و ظلم ظالمان را مطرح کرده و شاهان و درباریان را از باده‌گساری، کبوتربازی و فساد و خصوصاً لواط که در دربار صفوی بسیار رایج بوده برحذر داشته‌است.[۶]

وی در سیزده سالگی از ملاصدرا، اجازه روایت گرفت.[۸] و سپس در حضور استادانی چون علامه حسنعلی شوشتری، امیرمحمد مؤمن استرآبادی، میرزای جزایری، شیخ حرعاملی، ملا محسن استرآبادی، ملا محسن فیض کاشانی، ملا صالح مازندرانی، تحصیل کرد. وی در اندک زمانی بر دانش‌های صرف و نحو، لغت و معانی و بیان، ریاضی، تاریخ، فلسفه، حدیث و درایه، رجال، فقه و اصول و کلام احاطه کامل پیدا کرد.

وی بعد از مرگ آقا حسین خوانساری در ۱۰۹۹ ه‍.ق در دوران سلطنت شاه سلیمان صفوی به مقام ملاباشی ایران رسید، عالی‌ترین مقام دینی کشور که تنها پس از پادشاه قرار می‌گرفت. مجلسی زندگی بسیار مجلل و آراسته و پرزرق و برقی داشت به‌طوری‌که سید نعمت‌الله جزایری همکار و شاگردش نوشته که حتی شلوار زنان خدمتکار و کنیزکان او از گران‌بهاترین پارچه‌های کشمیری بود.[۹]

لارنس لکهارت، از جمله مستشرقینی است که اقدام مجلسی مبنی بر گسترش روابط با شاه را بنا به انگیزه دینی می‌داند نه حرص و آز.[۱۰]

وی در زمان خود با توجه به نزدیکی به دربار شاه سلطان حسین، بر ضد آشنایی با دانشهای مبتنی بر خرد و استدلال برخاست و حتی نوشت که نباید پیرامون علم و صفات خداوند و شبهه‌های مربوط به قضا و قدر اندیشید.[۱۱] در همین دوران است که ملا صدرا تکفیر می‌شود و گفته می‌شود مجلسی، ملا محمدصادق اردستانی را از اصفهان بیرون می‌کند[۱۲] که این ادعا با توجه به توضیح تازه‌یابی از آقا محمدمهدی پاشنه طلا یزدی (نتیجه ملا محمدصادق اردستانی) در ذیل نگارش شجره نامه‌اش در صفحه آخر یکی از نسخ خطی محفوظ در کتابخانه ملی ایران رد می‌شود.[۱۳] علی دوانی نیز متذکر شده‌است که این مطلب خلاف واقع و تهمتی به مجلسی است.[۱۴]

محمدرضا اصفهانی می‌نویسد:

    مولانا محمدباقر مجلسی دراواخر شاه‌سلیمان و اوایل سلطنت شاه‌سلطان حسین بود. شاه، کمال متابعت در مطالب دینی از آنجناب داشت و در هر کار همراهی می‌نمود. مواعظ او شاه را سودمند آمد. از جمیع مناهی توجه نمود.[۱۵]

وی با دخالت در امور کشوری، با این‌که از رواج فساد و تباهی و باده‌گساری -تا حد امکان- ممانعت کرد اما شاه را به سرکوب و کشتار مخالفان از جمله اهل سنت ترغیب می‌کرد و اختلافات و دشمنی بین طوایف و قشرها مردم را در پی داشت چنان‌که پس از او، اختلافات مذهبی موجب قدرت‌یابی میرویس افغانی و قدرت‌یابی افاغنه شد.[۱۶]

وی در روز دوشنبه ۲۷ رمضان سال ۱۱۱۰ درگذشت و آقا جمال خوانساری فرزند حسین خوانساری بر پیکر او اقامه نماز کرد و در جامع عتیق اصفهان مدفون شد.
منتقدین

علی شریعتی را از مخالفین بزرگ محمدباقر مجلسی دانسته‌اند.[۱۷] البته وصی تام‌الاختیار شریعتی محمدرضا حکیمی پس از مرگ او ادعا کرد: من به شریعتی قسمت‌هایی از بحارالانوار را نشان دادم و دیدگاه شریعتی نسبت به بحارالانوار و علامه مجلسی تغییر کرد و از من خواست کتبش را ویرایش کنم.[۱۸][پیوند مرده]

گفته می‌شود وی در طول عمر خود بیش از ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ سطر، مطلب نوشته‌است که اگر به سالهای عمر وی تقسیم شود در هر سال نزدیک به ۲۰٬۰۰۰ سطر نوشته‌است.[۱۹] بجز علی شریعتی، سید محسن امین و سید محمدحسین طباطبائی از منتقدان وی بودند و عقیده داشتند گرچه بحارالانوار از بزرگترین کتب حدیثی شیعه محسوب می‌شود اما نوشته‌های او نیاز به تجدیدنظر دارند و او مواد کم و مفید را با مواد بی‌ارزش زیادی مخلوط کرده‌است و کتاب او تبدیل به ملغمه‌ای شده که راست و دروغ در آن مخلوط شده و قابل تشخیص و استناد نیست.[۲۰]
تالیفات
دستخط علامه مجلسی، مربوط به قرن ۱۱ هجری قمری در کتاب تهذیب احکام

او در عمر ۷۳ ساله خویش، بیش از یکصد کتاب به زبان فارسی و عربی نوشت که تنها یک عنوان آن بحار الأنوار است با ۱۱۰ جلد و عنوان دیگر مرآة العقول با ۲۶ جلد. حدود ۴۰ کتاب نیز به او نسبت داده شده‌است. اولین تألیف علامه را کتاب الأوزان و المقادیر یا میزان المقادیر دانسته‌اند که در سال ۱۰۶۳ تألیف شده‌است. آخرین تألیف او هم کتاب حق‌الیقین است مربوط به سال ۱۱۰۹ هجری، یعنی یک سال قبل از درگذشتش.

برخی کتب علامه عبارت‌اند از:

    بحار الأنوار، که یک مجموعه بزرگ روایی و تاریخی است و در ضمن آن تفسیر بسیاری از آیات قرآن کریم هم آمده‌است.
    مرآة العقول، شرح کافی ثقةالاسلام کلینی است در ۲۶ جلد.
    ملاذ الأخیار، شرح تهذیب شیخ طوسی است در ۱۶ جلد.
    الفرائد الطریفة، شرح صحیفه سجادیه امام چهارم شیعه (زین العابدین) است.
    شرح أربعین حدیث، که از بهترین کتب در این موضوع می‌باشد.
    حق‌الیقین، در اعتقادات است و به زبان فارسی نوشته شده‌است. (وی چندین کتاب کلامی دیگر نیز دارد)
    زاد المعاد، در اعمال و ادعیه ماه‌ها (فارسی)
    تحفة الزائر، در زیارات (فارسی)
    عین الحیاة، شامل مواعظ و حکم برگرفته از آیات و روایات اهل بیت شیعه (فارسی)
    صراط النجاة
    حلیة المتقین، در آداب و مستحبات زندگی روزانه و در طول زندگی (فارسی)
    حیاة القلوب در تاریخ پیامبران و ائمه شیعه در سه جلد (فارسی)
    مشکاة الأنوار، که مختصر حیات القلوب است (فارسی)
    جلاء العیون در تاریخ و مصائب اهل بیت شیعه (فارسی)
    توقیعات امام عصر همراه با ترجمه آنها.
    کتب فراوانی به‌عنوان ترجمه احادیث خاص مانند ترجمه توحید مفضل و …
    کتبی در موضوع ترجمه ادعیه و زیارات همچون: زیارت جامعه کبیره و دعای سمات و …

روز بزرگداشت

در تقویم روزشمار ایران روز ۳۰ مرداد ماه به نام روز بزرگداشت علامه مجلسی نام‌گذاری شده‌است.[۲۱]
پانویس

ریحانة الادب، محمدعلی مدرس تبریزی: ج ۵، ص ۱۹۶
سید مصلح‌الدین مهدوی، زندگینامه علامه مجلسی، ج۱، ص ۵۵.
آشنایی با بحارالانوار، بزرگترین دائرةالمعارف حدیث شیعه، ص ۲۲.
مجلسی، محمدباقر، اجوبه، در مروری بر آثار عارفان اسلام، ج 3، ص 283.
مجلسی، محمدباقر، عین‌الحیوة، قائم، تهران، بی‌نا، ص 499-488.
سید حسن قریشی کرین، نشریه درسهایی از مکتب اسلام، مهر 1386، سال 47، شماره 7
نوایی، عبدالحسین، شاه‌تهماسب صفوی، ارغوان، تهران، ص 514-513.
مهدوی، سید مصلح‌الدین، زندگینامه علامه مجلسی، ج ۱، ص ۴۲۶.
حسین سینا، «نگاهی به اندیشهٔ سیاسی شیعی در گذر زمان»، در گروه نویسندگان، به کوشش حسن یوسفی اشکوری، احیا-دفتر پنجم، ص ۵۱، تهران: نشر یادآوران، ۱۳۷۰
لکهارت، لارنس: انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، ترجمه مصطفی قلی عماد، مروارید، 1368، چاپ سوم، ص 38.
عبدالهادی حائری، نخستین رویارویی اندیشه گران ایران با دو رویهٔ تمدن بورژوازی غرب، انتشارات امیر کبیر ۱۳۵۷، ص ۱۷۸و ۱۷۹
خدایا زین معما پرده بردار، هفته نامه صبح، سه شنبه ۱۵ اسفند ماه ۱۳۷۵
میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن «قوانین الاصول» به کتابت ابوالقاسم بن ملا علی محمد مورخ 1251، نسخه خطی کتابخانه ملی ایران.
گردآوردنده احادیث اهل بیت (ع)، مروری بر خدمات علامه محمدباقر مجلسی در گفتگو با استاد علی دوانی، هفته نامه «صبح صادق»، دوشنبه 31 مرداد 1384، شماره 215، ص 14.
الاصفهانی محمدرضا، نصف جهان فی تعریف اصفهان، تصحیح دکتر منوچهر ستوده، امیر کبیر، تهران 1340، ص 183-182.
انقراض سلسله صفویه و ایام استیلای افاغنه در ایران، ص 45.

Iran after the revolution: crisis of an Islamic state. Saeed Rahnema, Sohrab Behdad. I.B.Tauris.

۱۹۹۶ شابک ۱۸۶۰۶۴۱۲۸۸ ص۷۸
وبگاه آقای جوادی
ملک الشعرابهار سبک‌شناسی جلد ۳
Brunner، Rainer. «مجلسی، محمدباقر». دانشنامه ایرانیکا.

    «سی ام مرداد روز بزرگداشت علامه محمد باقر مجلسی». خبرگزاری صداوسیما. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۸.

منابع

https://fa.wikipedia.org/