داریوش مهرجویی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

پرش به ناوبری پرش به جستجو

داریوش مهرجویی
داریوش مهرجویی در سال ۱۳۸۹
زاده	۱۷ آذر ۱۳۱۸ ۸ دسامبر ۱۹۳۹ ‏(۷۸ سال) تهران
ملیت	ایرانی
سال‌های فعالیت	۱۳۴۶-اکنون
همسر	فریار جواهریان (سابق) وحیده محمدی فر (فعلی)
فرزندان	مریم، صفا، مونا
نقش‌های برجسته	موج نوی سینمای ایران

داریوش مهرجویی (زادهٔ ۱۷ آذر ۱۳۱۸ در تهران) فیلم‌ساز، رمان‌نویس و مترجم ایرانی است.

مهرجویی با ساخت فیلم گاو در سال ۱۳۴۸ نگاه‌ها را متوجه سینمای ایران کرد و به موج نوی سینمای ایران شکل داد. پس از انقلاب مدتی از ایران مهاجرت کرد اما چند سال بعد بازگشت و به فیلم‌سازی پرداخت و عضو پیوستهٔ فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران شد.^[۱]

براساس نتایج یک نظرسنجی در سال ۱۳۸۳، او با آفریدن هفت شخصیت، بیشترین شخصیت سینمایی ماندگار را در سینمای ایران خلق کرده‌است. همچنین شخصیت هامون در فیلمی به همین نام از مهرجویی، ماندگارترین شخصیت در تاریخ سینمای ایران دانسته شده‌است.^[۲] در نظرسنجی دیگری به سال ۱۳۸۱ مهرجویی، پس از بهرام بیضایی، برترین کارگردان همهٔ تاریخ سینمای ایران شناخته شده‌است.^[۳]

هرچند از آغاز فعالیت فیلم‌سازی تاکنون شماری از فیلم‌هایش توقیف شده‌اند اما هم‌چنان به ساختن فیلم‌های متفاوت ادامه می‌دهد. او جوایز متعدد بین‌المللی دریافت کرده‌است که می‌توان به جایزه صدف طلایی بهترین فیلم جشنواره فیلم سن‌سباستین، سه جایزه ذکر ویژه و جایزه بخش نگاه نو و جایزه جایزهٔ فیپرشی از جشنواره فیلم برلین، جایزه فیپرشی جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز و جایزه هوگو نقره‌ای جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو اشاره کرد. وی همچنین داور جشنواره‌های سینمایی زیادی هم بوده‌است. علاوه بر سینما به نوشتن رمان و نیز ترجمه هم می‌پردازد. داریوش مهرجویی یکی از مهم‌ترین و بزرگترین کارگردان‌های سینمای ایران و کارگردانی مؤلف می‌باشد. به غیر اثر ماندگار و تاریخ ساز وی یعنی فیلم گاو از دیگر فیلم‌های قابل توجه وی می‌توان به دایره مینا، اجاره‌نشین‌ها، هامون، سارا، پری، لیلا، درخت گلابی، مهمان مامان و سنتوری اشاره کرد. در آبان ۱۳۹۳ در سفارت فرانسه در تهران از سوی سفیر فرانسه جایزه شوالیه ادب و هنر فرانسه به داریوش مهرجویی اهدا شد.

محتویات

• ۱ زندگی
• ۲ فیلم‌شناسی
  • ۲.۱ کارگردان
  • ۲.۲ فیلم‌نامه
  • ۲.۳ مستند و کوتاه
• ۳ بازیگران مهرجویی
• ۴ حضور جهانی
• ۵ جوایز
• ۶ سانسور و توقیف
• ۷ آثار مکتوب
  • ۷.۱ ترجمه
  • ۷.۲ رمان
  • ۷.۳ سایر
• ۸ سبک و دیدگاه
• ۹ جستارهای وابسته
• ۱۰ پانویس
• ۱۱ منابع
• ۱۲ پیوند به بیرون

زندگی

داریوش مهرجویی در ۱۷ آذر ۱۳۱۸ در تهران^[۴] در خانواده‌ای از طبقه فرودست جامعه به‌دنیا آمد. در کودکی تحت تأثیر مادربزرگش که مسلمانی معتقد بود قرار می‌گیرد. خود در مصاحبه‌ای در سال ۱۳۵۱ در این باره می‌گوید: «مادر بزرگم از آن نمازخوان‌های دوآتشه بود؛ و تحت تأثیر فضای روحانی او، من هم از سن هفت تا پانزده‌سالگی، شده بودم یک مسلمان واقعی. نماز و روزه‌ام یک آن ترک نمی‌شد. [...] اما از پانزده سالگی به بعد، درست آن موقعی که نماز و روزه‌ام به حساب می‌آمد، شک در دلم نشست. چهره خدا تدریجاً کدر شد و ایمانم رفت از دست.»^[۵] در نوجوانی به موسیقی علاقه‌مند می‌شود و مدت کوتاهی به کلاس آموزش موسیقی آقای زندی می‌رود. نزد پدرش که موسیقی ایرانی را خوب می‌شناخت به نواختن سنتور می‌پردازد و بعد به موسیقی کلاسیک غربی آشنا می‌شود و به نواختن پیانو و نوشتن قطعاتی برای پیانو می‌پردازد.

در هفده‌سالگی به سینما علاقه‌مند می‌شود و برای درک بهتر فیلم‌های روز به آموختن زبان انگلیسی می‌پردازد. تحصیلات مقدماتی را در تهران به پایان برد و یک سال در هتل آتلانتیک مدیر می‌شود و سپس بیست ساله بود که برای ادامهٔ تحصیل به کالیفرنیا در آمریکا رفت. نخست به خواندن سینما روی آورد اما خیلی زود سینما را رها کرد و به فلسفه پرداخت و در سال ۱۳۴۴ از دانشگاه یوسی‌ال‌ای در لس‌آنجلس لیسانس فلسفه گرفت. در همین سال سردبیری نشریهٔ پارس ریویو در لس‌آنجلس را به‌عهده گرفت و سال بعد به تهران آمد و در سال ۱۳۴۶ نخستین فیلم خود به نام الماس ۳۳ که فیلمی بسیار پرهزینه بود را ساخت. این فیلم در ۵ بهمن ۱۳۴۶ در تهران روی پرده آمد و فروش متوسطی داشت و با توجه به هزینهٔ بالای ساخت آن شکستی تجاری محسوب می‌شد و توجه منتقدین را هم چندان به خود جلب نکرد.^[۶] الماس ۳۳ در سال ۱۳۴۶ اولین اثر وی در زمینه کارگردانی است. در ۱۳۴۸ با هم‌کاری غلامحسین ساعدی فیلم‌نامهٔ گاو را از روی یکی از داستان‌های کوتاه مجموعهٔ عزاداران بیل نوشتهٔ ساعدی نوشت و فیلم را کارگردانی کرد. این فیلم برای مهرجویی و سینمای ایران جوایز متعددی را در جشنواره‌های بین‌المللی به ارمغان آورد. گاو هم از نظر تجاری هم از نظر هنری فیلم موفقی از کار درآمد و فصل جدیدی در سینمای ایران گشود. طی چهل سال گذشته به جز وقفهٔ چند سالهٔ پس از انقلاب ۱۳۵۷ و رویدادهای پس از آن که منجر به مهاجرت مهرجویی به فرانسه شد، او همواره یکی از فیلم‌سازان مطرح و پرکار ایرانی بوده‌است. داریوش مهرجویی همچنین از اعضای هیئت‌مدیره موزه هنرهای معاصر تهران بوده‌است.^[۷]

مهرجویی ابتدا با فریار جواهریان ازدواج کرد که یکی از مهندسین معمار نامی ایران بود، حاصل این ازدواج دو فرزند با نام‌های مریم و صفا بود. سپس با وحیده محمدی فر ازدواج کرد و حاصل این ازدواج دختری به نام مونا است.

فیلم‌شناسی

کارگردان

• الماس ۳۳ (۱۳۴۶)
• گاو (۱۳۴۸)، تهیه‌کننده
• آقای هالو (۱۳۴۹)
• پستچی (۱۳۵۱)
• دایره مینا (۱۳۵۷)
• مدرسه‌ای که می‌رفتیم (۱۳۵۹)
• اجاره‌نشین‌ها (۱۳۶۵)، تدوین
• شیرک (۱۳۶۶)، تهیه‌کننده
• هامون (۱۳۶۸)، تهیه‌کننده
• بانو (۱۳۷۰)
• سارا (۱۳۷۱)، تهیه‌کننده
• پری (۱۳۷۳)، تهیه‌کننده
• لیلا (۱۳۷۵)، تهیه‌کننده
• درخت گلابی (۱۳۷۶)، تهیه‌کننده
• داستان‌های جزیره (اپیزود اول، دختردایی گمشده) (۱۳۷۷)
• میکس (۱۳۷۸)، تهیه‌کننده، طراح صحنه و لباس
• بمانی (۱۳۸۰)، تهیه‌کننده، تدوین، طراح صحنه و لباس
• مهمان مامان (۱۳۸۲)، تهیه‌کننده
• سنتوری (۱۳۸۵) (با نام نخستین تولدت مبارک)
• فرش و فرشته (فیلم کوتاه) از اپیزودهای فرش ایرانی (۱۳۸۵)
• طهران: روزهای آشنایی (اپیزود اول، طهران تهران) (۱۳۸۷)
• آسمان محبوب (۱۳۸۸)
• نارنجی‌پوش (۱۳۹۰)
• چه خوبه که برگشتی (۱۳۹۱)
• اشباح (۱۳۹۲)

فیلم‌نامه

مستند و کوتاه

• ایثار (۱۳۵۵)، فیلم مستند کوتاه برای سازمان انتقال خون ایران.
• الموت (۱۳۵۵)، فیلم بلند مستند داستانی در بارهٔ اسلام، تشیع و اسماعیلیان برای تلویزیون ملی ایران. تاکنون نمایش داده نشده‌است.
• انفاق (۱۳۵۶)، فیلم کوتاه مستند، ۱۰ دقیقه، برای مرکز انتقال خون.
• بخشش (۱۳۵۶)، فیلم کوتاه مستند، برای مرکز انتقال خون.
• پیوند کلیه (۱۳۵۷)، فیلم کوتاه مستند، برای وزارت بهداشت و درمان
• سفر به سرزمین رمبو (۱۳۶۲). فیلم مستند داستانی برای تلویزیون فرانسه. براساس زندگی آرتور رمبو

بازیگران مهرجویی

بسیاری از مطرح‌ترین بازیگران ایران در فیلم‌های مهرجویی حضور داشته‌اند. بازیگرانی مانند: عزت‌الله انتظامی، علی نصیریان، جمشید مشایخی، گلاب آدینه، خسرو شکیبایی، پرویز فنی‌زاده، فخری خوروش، محمدعلی کشاورز، فروزان، سعید کنگرانی، اسماعیل محمدی، مرضیه برومند، ایرج راد، حمیده خیرآبادی، اکبر عبدی، فردوس کاویانی، فریماه فرجامی، بیتا فرهی، توران مهرزاد، نیکی کریمی، علی مصفا، محمدرضا شریفی‌نیا، حسن پورشیرازی، لیلا حاتمی، بهرام رادان، گلشیفته فراهانی، حامد بهداد، رضا عطاران، مهناز افشار، طناز طباطبایی.

در جدولی که در ادامه می‌آید بازیگرانی که در بیش از دو فیلم مهرجویی بازی کرده‌اند به ترتیب تعداد بارهایی که جلوی دوربین مهرجویی رفته‌اند و به تفکیک فیلم‌ها آمده‌است. عزت‌الله انتظامی با بازی در ده فیلم بیشترین بازی را در فیلم‌های مهرجویی دارد. مهرجویی در دهه هشتاد و در سه فیلم آخر خود به بازیگران تازه روی آورده‌است و هیچ‌کدام از بازیگرانی که در فیلم‌های قبلی او بازی داشته‌اند در این سه فیلم (بمانی، مهمان مامان، سنتوری) حضور ندارند.

فیلم‌ها	سال تولید	عزت‌الله انتظامی	خسرو شکیبایی	علی نصیریان	محمدرضا شریفی‌نیا	علی مصفا	نیکی کریمی	فردوس کاویانی	توران مهرزاد	بیتا فرهی	ایرج راد	لیلا حاتمی	فریده سپاه‌منصور	گلشیفته فراهانی	همایون ارشادی
گاو	۱۳۴۸		-		-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
آقای هالو	۱۳۴۹		-		-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
پستچی	۱۳۵۱		-		-	-	-	-	-	-		-	-	-	-
دایره مینا	۱۳۵۳		-		-	-	-	-	-	-		-	-	-	-
مدرسه‌ای که می‌رفتیم	۱۳۵۹		-		-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
اجاره‌نشین‌ها	۱۳۶۶		-	-	-	-	-		-	-		-	-	-	-
شیرک	۱۳۶۷		-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
هامون	۱۳۶۸			-	-	-	-	-			-	-	-	-	-
بانو	۱۳۶۹			-	-	-	-		-		-	-	-	-	-
سارا	۱۳۷۱	-		-	-	-		-	-	-	-	-	-	-	-
پری	۱۳۷۳	-		-				-		-	-	-	-	-	-
لیلا	۱۳۷۵	-	-	-			-	-		-	-		-	-	-
دختر دایی گمشده	۱۳۷۵	-		-			-	-	-	-	-	-	-	-	-
درخت گلابی	۱۳۷۶	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
میکس	۱۳۷۸			-					-		-		-	-	-
بمانی	۱۳۸۰	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-
مهمان مامان	۱۳۸۲	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-		-	-
سنتوری	۱۳۸۶	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-		-
طهران تهران	۱۳۸۷	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-		-	-
آسمان محبوب	۱۳۸۸	-	-	-	-		-	-	-	-	-			-	-
نارنجی‌پوش	۱۳۸۸	-	-	-	-	-	-		-	-	-		-	-	-
اشباح	۱۳۹۲	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-	-

حضور جهانی

ساخته شدن فیلم گاو در آخرین سال‌های دههٔ ۴۰ خورشیدی، سینمای ایران را که تا پیش از آن حضور کم‌رنگی در جشنواره‌های جهانی داشت به عنوان سینمایی متفکر و قابل اعتنا به منتقدان جهانی معرفی کرد. سینمای ایران تولد خود را مدیون سپنتا و دیگر فعالان پیشگام در سینما است و در آن سال‌ها شناسایی جهانی یک فیلم معتبر از ایران برای اولین بار توسط داریوش مهرجویی شکل گرفته‌است.^[۸]

جوایز

در این بخش جوایزی که داریوش مهرجویی به عنوان کارگردان یا فیلم‌نامه‌نویس یا تهیه‌کننده برنده شده‌است به تفکیک فیلم‌ها آمده‌است. بعضی از فیلم‌ها جوایز متعدد دیگری نیز برنده شده‌اند که در مقالهٔ مربوط به خود فیلم‌ها آمده‌است.

گاو

• ۱۹۷۰ - برنده جایزهٔ بهترین فیلم‌نامه از دومین جشنواره فیلم سپاس.
• ۱۹۷۰ - برنده جایزه دوم بهترین فیلم در فستیوال بین‌المللی فیلم تهران.
• ۱۹۷۱ - برنده جایزه فیپرشی سی و دومین دورهٔ جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز، ایتالیا.
• ۱۹۷۱ - نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
• ۱۹۷۲ - برنده جایزه بخش نگاه نو جشنواره فیلم برلین، آلمان.
• ۱۹۷۴ - جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم لاروشل، فرانسه.
• بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران، در رای‌گیری منتقدان سینمایی ایران سال‌های ۱۳۵۱، ۱۳۶۷، ۱۳۷۸.^[۹]

آقای هالو

• ۱۹۷۱ - برنده جایزه بهترین کارگردانی، بهترین فیلم‌نامه و جایزهٔ اول به عنوان بهترین فیلم، جشنواره فیلم سپاس.
• ۱۹۷۱ - نامزد جایزه تندیس طلایی جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم مسکو، روسیه.

پستچی

• ۱۹۷۲ - برنده جایزه بخش نگاه نو جشنواره فیلم برلین، آلمان.
• ۱۹۷۲ - فیلم هفتم ار ده فیلم برگزیدهٔ جهان توسط منتقدان انگلیسی سالنامهٔ فیلم بولتن.
• ۱۹۷۳ - نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
• ۱۹۷۵ - برنده جایزه ویژه هیت داوران بخش بین‌الملل جشنواره بین‌المللی فیلم روتردام، هلند.

دایره مینا

• ۱۹۷۷ - برنده جایزهٔ بزرگ آنتن دو از جشنواره فیلم پاریس، فرانسه.
• ۱۹۷۸ - برنده جایزه ویژهٔ بین‌المللی کاتولیک‌ها، جشنواره فیلم برلین، آلمان.
• ۱۹۷۸ - برنده جایزهٔ فیپرشی سینمای نو از جشنواره فیلم برلین، آلمان.^[۱۰]
• ۱۹۷۸ - نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
• ۱۹۸۰ - برنده جایزه بهترین فیلم، جشنواره فیلم پراد، فرانسه.

مدرسه‌ای که می‌رفتیم

• ۱۹۸۴ - برنده جایزه ویژه هیئت داوران و نمایش در بخش خارج از مسابقه در جشنواره سه قاره، فرانسه.

هامون

• ۱۹۹۰ - برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه جشنواره فیلم فجر.
• ۱۹۹۱ - برنده جایزهٔ برنز بهترین فیلم در بیست و چهارمین جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم هیستون، آمریکا.
• ۱۹۹۱ - نامزد جایزه بزرگ جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو، ژاپن.
• برگزیده شده به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران در شماره‌های ۱۰۰ و ۲۰۰ ماهنامهٔ سینمای فیلم، توسط خوانندگان.

بانو

• ۱۹۹۹ - برنده جایزه ذکر ویژه و جایزه دان کیشوت جشنواره فیلم برلین، آلمان.
• ۱۹۹۹ - نامزد قرقاول طلایی جشنواره فیلم کرالا، هند.
• ۱۹۹۹ - نامزد جایزه بهترین فیلم بخش بین‌المللی جشنواره بین‌المللی فیلم ماردل پلاتا، آرژانتین.

سارا

• ۱۹۹۳ - برنده جایزه صدف طلایی بهترین فیلم در چهل و یکمین جشنواره فیلم سن‌سباستین، اسپانیا.
• ۱۹۹۳ - برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه جشنواره فیلم فجر.
• ۱۹۹۳ - برنده جایزه بالن نقره‌ای بهترین فیلم جشنواره سه قاره، فرانسه.
• ۱۹۹۳ - برنده جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در جشنواره سه قاره، فرانسه.
• ۱۹۹۳ - نامزد جایزه بالن طلایی بهترین فیلم جشنواره سه قاره، فرانسه.
• ۱۹۹۴ - برنده جایزه دوم بهترین فیلم منتخب تماشاگران در جشنوارهٔ فیلم رن، فرانسه.
• ۱۹۹۴ - برنده جایزه از هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم سائو پائولو، برزیل.
• ۱۹۹۵ - برنده جایزه هنری‌ترین فیلم از دوازدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم حراره، زیمبابوه.

پری

• ۱۹۹۵ - برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر.

لیلا

• ۱۹۹۵ - برنده جایزه بهترین کارگردانی اولین جشن بزرگ سینمای ایران.
• ۱۹۹۵ - برنده جایزه بهترین فیلم‌نامه اولین جشن بزرگ سینمای ایران.

درخت گلابی

• ۱۹۹۷ - برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم زنگبار، تانزانیا.
• ۱۹۹۷ - نامزد جایزه بهترین فیلم‌نامه دومین جشن بزرگ سینمای ایران.
• ۱۹۹۷ - نامزد جایزه بهترین فیلم شانزدهمین جشنواره فیلم فجر.
• ۱۹۹۸ - برنده هوگو نقره‌ای سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.

بمانی

• ۲۰۰۳ - برنده جایزه ویژه جشنوراه فیلم بروکسل، بلژیک.

مهمان مامان

• ۲۰۰۴ - برنده جایزه بهترین فیلم بیست و دومین جشنواره فیلم فجر.
• ۲۰۰۴ - برندهٔ لوح زرین بهترین فیلم از دیدگاه منتقدان بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر.
• ۲۰۰۵ - نامزد جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی هشتمین جشن بزرگ سینمای ایران.
• ۲۰۰۵ - نامزد جایزه بهترین فیلم سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فوکوئوکا، ژاپن.

سنتوری

• ۲۰۰۷ - برندهٔ جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر.

نارنجی‌پوش

• ۲۰۱۲ - برنده جایزه ویژه هیئت داوران سی‌امین دوره جشنواره فیلم فجر^[۱۱]

شخصی

• ۱۳۸۵ - جایزه یک عمر فعالیت تأثیر گذار فرهنگی، جایزه یلدا، به همت انتشارات کاروان و ماهنامه جشن کتاب.
• ۲۰۰۷ - دریافت جایزه دست چاپ جشنواره فیلم بوسان.
• ۲۰۰۸ - تقدیر برای یک عمر فعالیت هنری جشنواره بین‌المللی فیلم زردآلوی طلایی ایروان.^[۱۲]
• ۲۰۱۴ - دریافت نشان لژیون دونور درجه شوالیه از سوی سفیر فرانسه.^[۱۳]

سانسور و توقیف

«بیشتر فیلم‌های مهرجویی، ناخواسته تیغ دردناک سانسور را پذیرفته‌اند»^[۱۴] «او احتمالاً تنها فیلمسازی است که هم پیش از انقلاب فیلم‌هایش توقیف شده، و هم پس از انقلاب.»^[۱۵] در جدول زیر فاصلهٔ بین ساخته شدن و اجازهٔ پخش گرفتن فیلم‌های مهرجویی آمده‌است. فیلم بلندِ مستندِ سینمایی «الموت» که آن را در سال ۱۳۵۵ ساخت و در مورد اسلام، تشیع و اسماعیلیان است و برای تلویزیون ملی ایران ساخته شده‌بود، هرگز به نمایش در نیامد و گفته شد فیلم گم شده‌است. فیلم سنتوری هم که در ۱۳۸۵ ساخته شده‌است به دستور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت نهم اجازهٔ اکران عمومی نگرفت تا این که در دولت دهم بدون اکران عمومی وارد شبکهٔ خانگی (ویدئویی) شد.^[۱۶]

آثار مکتوب

ترجمه

• بعد زیبایی شناختی و زیباشناختی واقعیت اثر:هربرت مارکوزه
• جهان هولوگرافیک اثر: مایکل تالبوت، انتشارات هرمس
• یونگ، خدایان و انسان مدرن اثر آنتونیو مورنو
• نمایشنامه‌های غرب واقعی و طفل مدفون اثر: سام شپارد
• آوازه‌خوان طاس و درس اثر اوژن یونسکو

رمان

• به خاطر یک فیلم بلند لعنتی، نشر قطره، ۱۳۸۸
• روشنفکران رذل و مفتش بزرگ، مترجم: جمشید شیرازی، نشر هرمس،^[۱۸] ۱۳۸۹
• در خرابات مغان، نشر قطره، ۱۳۹۱
• آن رسید لعنتی، نشر به نگار،^[۱۹] ۱۳۹۵
• سفر به سرزمین فرشتگان، نشر به نگار، ۱۳۹۵^[۲۰]
• سفرنامه پاریس، عوج کلاب، نشر به نگار،^[۲۱] ۱۳۹۵

سایر

• ۱۳۴۵–۱۳۴۴ - سردبیر مجلهٔ پارس‌ریو منتشر شده در لوس آنجلس
• ۱۳۴۴ - بوف کور، رساله‌ای دربارهٔ رمان صادق هدایت به زبان انگلیسی
• ۱۳۴۶ - مقالهٔ مفتش بزرگ و روشن‌فکران رذل داستایوسکی

سبک و دیدگاه

مهرجویی از ستوده‌ترین فیلم‌سازان سینمای ایران است. در رأی‌گیری از ۵۵ فیلم‌شناس ایرانی به سال ۱۳۸۱، مهرجویی دوّمین کارگردان برتر سینمای ایران انتخاب شد.^[۲۲] با این همه، برخی ناقدان نیز فیلم‌های مهرجویی را نپسندیده‌اند. از جمله آیدین آغداشلو که مهرجویی را «خالیِ غم‌انگیز» شمرده و گفته: «فیلم هامون مهرجویی به نظر من ادای کارهای فلینی و دیگرانی بود که مثل او کار می‌کردند. همان موقع من به‌طور غریزی می‌دانستم که با این نحوه فیلم‌سازی و این ادا و اصول درآوردن‌های مهرجویی ماندگار نخواهد شد. . . . تاریخ نشان داد که مهرجویی نماند.»^[۲۳] مسعود فراستی نیز معتقد است: «داریوش مهرجویی فیلم‌ساز بدی است. مهرجویی اصلاً فیلم خوب ندارد. فقط یک نصفه اجاره‌نشین‌ها دارد. پستچی هم بیشتر وامدار نمایشنامه و تئاتر است و کلاً مهرجویی فیلم‌ساز خوبی نیست و گاو هم فیلم خوبی نیست.»^[۲۴]

خسرو دهقان می‌نویسد:^[۲۵]

کسی که می‌آموزد و جدّی نیست و فروش فیلم‌هایش مهم است و جشنواره‌ها را وقعی نمی‌نهد باید از کلیات و قلنبه‌گوی درگذرد و به جزئیات عنایت کند. یعنی یک جور جوهر سینما را دریابد. غوطه خوردن در جزئیات. جزئیات مهرجویی پذیرفتی است. او فیلم‌سازی اینسرت‌ساز است. قطعات کوچک و صحنه‌ها و اشاره‌ها و مینیاتور آثارش از خیلی چیزهای شاید ادّعایی فیلم‌هایش بهتر و مهم‌تر باشد. جزئیات او را دریابیم و به آن‌ها دقّت کنیم.

در بخش دیگر از دیدگاه‌ها مربوط به چند فیلم اخیر وی در اواخر دهه ۸۰ و دهه ۹۰ می‌شود که صدای اعتراض عموم را هم برانگیخته بود.

جستارهای وابسته

• فهرست کارگردانان ایرانی

پانویس