حمیرا

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

پرش به ناوبری پرش به جستجو

حمیرا
اطلاعات
نام اصلی	پروانه امیرافشاری
نام مستعار	حمیرا
تولد	۲۶ اسفند ۱۳۲۳ (۷۴ سال) تهران[۱]
ملیت	ایرانی
سبک‌(ها)	موسیقی سنتی ایرانی موسیقی پاپ موسیقی تلفیقی
استاد(ها)	استاد اول: علی تجویدی استاد دوم: پرویز یاحقی (همسر دوم)
سال‌های فعالیت	۱۳۴۴–تاکنون
ناشرین	شرکت ترانه شرکت آونگ کلتکلس رکودرز
نوع صوت	به گفتهٔ استاد ایشان (علی تجویدی) صدای ایشان در بخش آلتو قرار دارد و در عین حال قابلیت سوپرانو از ابتدا زیر تا بم را داراست.

پروانه امیر افشاری (زادهٔ ۲۶ اسفند ۱۳۲۳ در تهران)، که با نام هنری حمیرا شناخته می‌شود، خواننده سرشناس زن ایرانی است. وی در زمینه موسیقی ملی ایران، موسیقی پاپ و موسیقی تلفیقی فعالیت دارد. صدای او به گفته استادش علی تجویدی در گستره آلتو قرار دارد و در عین حال قابلیت سوپرانو از ابتدا زیر تا بم را داراست. آخرین آهنگ خود را به نام شادی زندگی در سال۱۳۹۵خواند.

پیش از خوانندگی

پروانه امیرافشاری در سال ۱۳۲۳ در شهر تهران به دنیا آمد. وی از خانوادهٔ بانفوذ و سرشناس امیرافشاری، که اصالتی آذری دارند، است. پدرش از زمین‌داران بزرگ آذربایجان بود. پدر حمیرا مالک ۱۵۰ قریه و روستا در منطقهٔ شمال غرب ایران بود. از همان دوران کودکی حمیرا، خانهٔ آن‌ها به افتخار افراد بانفوذ حکومتی، شاهد مراسم بزرگ با حضور هنرمندان نامیِ آن زمان، مانند قمرالملوک وزیری، روح‌انگیز، بنان، ملوک ضرابی و بسیاری دیگر بود که همین انگیزهٔ اولیهٔ دختر خانواده برای روی آوردن به آواز شد. حمیرا، به دور از چشم پدر و با تشویق همسر روشن‌فکر و تازه از آلمان بازگشتهٔ خود، با نام‌نویسی در آزمون صدا در شورای رادیوی آن زمان، باعث حیرت و تحسین اعضای شورا شد و پس از آن تحت آموزش علی تجویدی و ملوک ضرابی قرار گرفت. وی دو سال بعد در ۱۸سالگی به یک خوانندهٔ تمام‌عیار تبدیل شد.

آغاز فعالیت حرفه‌ای

در همان سن آوازی را در دستگاه سه‌گاه با آهنگسازی علی تجویدی و شعری از بیژن ترقی به نام «صبرم عطا کن» را اجرا کرد که در کتاب ترانه‌های ماندگار این اثر به ثبت رسیده‌است. وی به علت مخالفت پدر با نام مستعار حمیرا فعالیت خود را آغاز کرد اما پدرش صدای دختر خود را می‌شناسد و چون آوازه‌خوان بودن دخترش را دور از شان خانوادگی خود می‌بیند، همه صفحات موجود در بازار تهران را خریداری کرده و در خانه خود انبار می‌کند؛ و همین علت باعث کمیابی صفحات صدای حمیرا در آن زمان می‌شود.

بعد یک سال درطی یک سفر اروپایی که برای پدر حمیرا پیش می‌آید حمیرا که از حمایت مادر خود برخوردار بود به کار خود ادامه می‌دهد. دومین اثر مشترک حمیرا، تجویدی و ترقی ترانه‌ای به نام «سرگردان» در گوشهٔ موالیان از گوشه‌های مهجور دستگاه همایون است. «پشیمانم» بعداً ساخته شد که به‌دلیل مدولاسیون زیبایی که از همایون به سه‌گاه تغییر مقام می‌دهد و بازمی‌گردد، باعث تحول عظیمی در موسیقی سنتی ایرانی می‌شود. پدر وی با آگاهی از اثر جدید دختر خود، وی را از خانه طرد و از ارث محروم می‌کند. بعد از آن وی مدتی را در خانه پسرعمویش که همسر هما میرافشار ترانه‌سرای معروف بود به سر برد تا آنکه با استاد پرویز یاحقی ازدواج می‌کند.

ازدواج با پرویز یاحقی

حمیرا مدت ۸ سال همسر آهنگساز بنام ایرانی، پرویز یاحقی بود که در این دورهٔ زناشویی، آثار ماندگاری با شعرهایی از بیژن ترقی و آهنگ‌هایی از یاحقی، مانند «مرا نفریبی»، «هدیهٔ عشق»، «بهار نو رسیده»، «مرا تنها نگذاری»، «پنجره‌ای به باغ گل»، «آهنگ محبت»، «با دلم مهربان شو»، «بهار عشق من»، «ای رفته از بر من»، «به‌خاطر تو»، «می عاشقانه»، «دل شکنی گناهه»، «چند با یادت فریبم این دل دیوانه را»، و… اجرا کرده‌است. وی بعد از چند سال، به‌دلیل مشکلات ویژه‌ای که برایش در زندگی پیش آمد، از پرویز یاحقی جدا شد. بعد از طلاق ارتباط هنری حمیرا با پرویز یاحقی به‌طور کامل قطع می‌شود.

بعد از انقلاب و مهاجرت از ایران

او پس از انقلاب به دادگاه‌های انقلاب اسلامی احضار شد^[۲] و به گفتهٔ خودش مورد مؤاخذه قرار گرفت.^[۳]

همسر سوم وی، که تاجر کراوات بود، پس از انقلاب عملاً بیکار شد. حمیرا تا اواسط سال ۶۰ خورشیدی در تهران ماند .^{[نیازمند منبع]} به همین دلیل به ناچار و بدون اینکه مورد حمایت همسرش قرار گیرد، در اواخر سال ۱۳۶۰ به تنهایی و به صورت ناشناس با گریم در قالب یک پیرزن به همراه دختر دو ساله‌اش، هنگامه، از مرز افغانستان از ایران خارج شد و به پاکستان رفت؛ از آنجا به اسپانیا و پس از آن به کاستاریکا در آمریکای مرکزی رفت. وی در کاستاریکا دچار افسردگی شدید شد. به صورتی که مدت یک سال تحت درمان روانپزشک بود. شوهر وی در این میان بدون توجه به همسر و فرزندش مستقیماً به آمریکا مهاجرت کرد. حمیرا با کمک همسر پسر عمویش، هما میرافشار، به ایالت کالیفرنیا مهاجرت کرد و با حمایت احمد مسعود کار هنری خود را از سر گرفت. در سال ۷۸ خورشیدی به تومور مغزی دچار شد که به‌صورت معجزه‌آسایی از اتاق عمل نجات یافت. وی هم‌اکنون در شهر لس آنجلس زندگی می‌کند.^[۴]

صدای حمیرا

نوع صدای حمیرا طبق گفته استادش علی تجویدی در محدوده آلتو با قابلیت سوپرانو از ابتدا زیر تا بم قرار می‌گیرد و از بهترین و کمیاب‌ترین نوع صدا می‌باشد. او شش دانگ کامل صدا را دار است. تحریرهای آوازی وی کاملاً واضح و زیبا و پر قدرت ادا می‌شود. با تکیه بر نظر استادان فن، حمیرا توانست با ارائهٔ اثری به نام «صبرم عطا کن»، سبک تازه‌ای را در موسیقی سنتی ایران در موسیقی کلاسیکِ دههٔ ۴۰ خورشیدی پایه‌گذاری کند و طراوت و تازگی خاصی به موسیقی سنتی ایران ببخشد. استاد غلامحسین بنان صدای حمیرا را ملکوتی و سحرآمیز توصیف کرده‌است.

سبک آواز

ترانه‌های حمیرا تا سال ۱۳۵۷ بیشتر در مایه موسیقی دستگاهی و موسیقی سنتی بود، بعد از انقلاب ایران وی در کنار خواندن آوازهای اصیل ایرانی به موسیقی تلفیقی (پاپ سنتی) هم روی آورد.

در سبک خواندن حمیرا ویژگی‌های مکتب آوازی اصفهان بیشتر از مکتب آوازی تهران غلبه دارد. مهم‌تر از آن، حمیرا توانسته‌است در طول بیش از نیم قرن فعالیت هنری، همیشه در اوج بماند و جزء چند ستارهٔ مطرح و ماندگار موسیقی ایران باشد. تحریرها، ویبراسیون تحریرها و صدای پر احساسی که مفهوم واژه‌ها و ترانه‌ها را به زیبایی فضاسازی می‌کند، از دیگر ویژگی‌های صدای حمیرا می‌باشد.

آهنگسازان و ترانه‌سرایان آثار

بعضی از آهنگسازان نامی که با وی همکاری کرده‌اند عبارتند از: علی تجویدی، پرویز یاحقی، اسدالله ملک، کامل علی‌پور، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری، محمد جلیل عندلیبی، حسن شماعی‌زاده، فرهنگ شریف، بابک رادمنش، کاظم رزازان، صادق نوجوکی، فضل‌الله توکل، منوچهر چشم آذر، ناصر چشم آذر، انوشیروان روحانی، بیژن مرتضوی، حبیب‌الله بدیعی و …

وی همچنین اشعار و ترانه‌هایی از حافظ، مولوی، بابا طاهر، رهی معیری، بیژن ترقی، هما میرافشار، لیلا کسری (هدیه)، جلیلی بیدار، عماد خراسانی، کمال خجندی، احمد گلچین معانی، مسعود امینی، مسعود فردمنش، معینی کرمانشاهی و … را اجرا کرده‌است.

کنسرت‌ها و اجراها

ترانهٔ «هم‌زبونم باش» را دو بار اجرا کرد که از تلویزیون ملی ایران پخش شد. رادیو و تلویزیون ملی ایران، قبل از انقلاب، شاهد اجراهای تلویزیونی زیادی از حمیرا همانند اجرای ترانه‌های: هم‌زبونم باش، نگو از گذشته، وقتی که تو رفتی، دنیا دنیا، با دلم مهربان شو، باختن، محاله، قاصدک، با دلم مهربان شو، سکوت، هوای قفس و… بوده‌است. وی در سال‌های اخیر، از سال ۱۳۸۸ به‌بعد، چندین کنسرت و اجرا در کاباره داشته‌است. در این کنسرت‌ها علاوه بر اهنگ‌های اجرا شده در غربت به بازخوانی ترانه‌های آهنگسازان مطرح ایران پرویز یاحقی و علی تجویدی پرداخته‌است. کنسرت‌های حمیرا از سال ۱۳۸۸ بدین شرح است. نیویورک ۱۳۸۸، تورنتو ۱۳۸۸، ونکوور ۱۳۸۹، دبی ۱۳۹۰ و لاس وگاس ۱۳۹۰، در بین این سالهای ۸۸ تا ۹۰ بیش از ۱۰ بار در کاباره تهران اجرا داشته‌اند.

آخرین آلبوم وی در سال ۱۳۸۳ با نام مهتاب عشق منتشر شداین آلبوم، تلفیقی از موسیقی پاپ و موسیقی سنتی و بر اساس گام‌های ایرانی از جمله نوا و شوشتری می‌باشد؛ و همچنین در سال ۱۳۸۹ مجموعه‌ای از بهترین آهنگ‌هایش را در آلبومی به‌نام «چهل ترانهٔ طلایی» منتشر کرد. آخرین اثر حمیرا «تو بودی» با شعری از بیژن ترقی، آهنگ از علی تجویدی و تنظیمی از کاظم عالمی می‌باشد که دی ماه ۱۳۹۵ به صورت میکس نشده و آزمایشی منتشر شد. گام این اثر در مایه افشاری می‌باشد. در دی ماه نود و شش آهنگی از او به نام «شمع بی پروانه» همراه با موزیک ویدیو پخش شد.

آلبوم‌ها

تک ترانه‌های قبل از انقلاب

تک ترانه‌ها در آمریکا

فهرست آثار تلفیقی

دریاکنار، پیرت بسوزه عاشقی، سرگردان (گام مینور ملودیک ساختهٔ استاد علی تجویدی)، ده بهار، دیدار عزیزان، بی‌قرار، خاطرات شمال (در گام عربی اجرا شده‌است، ساختهٔ بابک رادمنش)، کوچ، شب‌های کردستان، دوره روره، مهتاب عشق (با نام «شاه و گدا» هم شناخته می‌شود)، امید، اینه دنیا، عالم عشق، هم‌زبونم باش، مسافر غریبه، ای داد بیداد، دنیا دنیا (در گام بیات تُرک اجرا شده‌است، ساختهٔ انوشیروان روحانی)، چوبکاری، در جستجو (گام عربی)، بهار بهاره (ساختهٔ منوچهر چشم‌آذر).

جستارهای وابسته

• پرویز یاحقی
• هایده
• مهستی

پانویس